Koeneusrog

Rhinopteridae

foto gemaakt in Blijdorp Rotterdam 08-10-2025

De Koeneusroggen (Rhinopteridae) vormen een familie van elegante kraakbeenvissen, verwant aan de adelaarsroggen. De familie bestaat uit slechts één geslacht, Rhinoptera, en omvat acht erkende soorten, waaronder de bekendste soort, de Echte Koeneusrog (Rhinoptera bonasus). De naam van de familie, Rhinopteridae, komt van het Grieks: rhinos (neus) en pteron (vleugel of vin), wat verwijst naar hun unieke snuit.

De koeneusroggen hebben een circumglobale herkomst en zijn te vinden in tropische en warm-gematigde zeeën over de hele wereld. Hun verspreidingsgebied omvat de Atlantische Oceaan (zoals bij de Echte Koeneusrog), de Indische Oceaan en de westelijke Grote Oceaan. Ze leven voornamelijk pelagisch, wat betekent dat ze in de open waterkolom zwemmen, en begeven zich op het continentaal plat, in ondiepe kustwateren, baaien en soms zelfs in brakke estuaria. Ze staan bekend om hun massale migraties en de vorming van enorme scholen van soms wel duizenden individuen, die de kustlijnen afstruinen.

De herkenbaarheid van de koeneusrog is hoog vanwege de opvallende kop. In tegenstelling tot de meeste andere roggen, die een platte, ononderbroken voorkant hebben, bezitten koeneusroggen een duidelijk ingesneden kop met een bilobale (twee-lobbige) snuit, die sterk lijkt op de neus van een koe of bizon – vandaar hun Nederlandse en Engelse naam (Cownose Ray). Hun rug is donkerbruin tot olijfgroen en hun buik is wit. Ze hebben een brede, ruitvormige schijf, die meer dan twee meter breed kan worden bij de grootste soorten. De staart is lang en draadvormig en draagt aan de basis een of twee giftige stekels, net als andere pijlstaartroggen.

De koeneusroggen lijken sterk op Adelaarsroggen (Myliobatidae) en worden soms zelfs beschouwd als een onderfamilie daarvan. Beide families, die tot dezelfde orde (Myliobatiformes) behoren, hebben een ruitvormige schijf en 'vleugelachtige' vinnen waarmee ze door het water 'vliegen'. Het verschil zit hem vrijwel uitsluitend in de snuit. Adelaarsroggen hebben een afgeronde of puntige snuit, maar missen de duidelijke centrale groef en de twee lobben die de koeneusrog zo uniek maken. Koeneusroggen gebruiken hun specifieke snuitlobben om de zeebodem af te tasten, en hun krachtige tanden, die in reeksen of platen gerangschikt zijn, om harde schelpdieren zoals mosselen en oesters te kraken.

De huidige status van de verschillende soorten koeneusroggen varieert, maar er is wereldwijd toenemende bezorgdheid. De Echte Koeneusrog (R. bonasus) wordt momenteel geclassificeerd als 'Bijna Bedreigd' (Near Threatened). Andere soorten, zoals de Pacifische koeneusrog (R. steindachneri), staan ook onder druk door overbevissing en bijvangst, deels vanwege hun gewoonte om in grote scholen te zwemmen. Hoewel ze in sommige regio's nog steeds talrijk zijn, maken hun lage reproductiesnelheid (ze baren slechts één jong per keer) en hun kwetsbaarheid tijdens migraties hen gevoelig voor lokale uitroeiing. Ze zijn populaire bewoners van grote openbare aquaria, waaronder in Diergaarde Blijdorp, dat bekend staat om het succesvol kweken van deze elegante roggen.

Deze soort heb ik het laatst in Blijdorp gezien en gefotografeerd op 08-10-2025.

Deze soort heb ik gezien in Blijdorp